درمان اتیسم – درمان اوتیسم | موسسه گنجینه
روش های درمان اتیسم در بسیاری از افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم بدون توجه به سن تشخیص اختلال، سودمند میباشند. افراد در هر سنی، در هر سطحی از توانایی اغلب می توانند پس از مداخلات به خوبی طراحی شده و استفاده از روش های درمان اتیسم پیشرفت نمایند. هرچند تشخیص در سنین پایین و بکارگیری روش های درمان اتیسم ، نتایج بهتری خواهند داشت.
اگرچه در حال حاضر هیچ درمان استاندارد واحدی جهت اختلال طیف اوتیسم (ASD) وجود ندارد. اما روش های درمانی و حمایتی متنوعی جهت کمک به کاهش علائم و به حداکثر رساندن توانایی های فرد مبتلا به اتیسم وجود دارد. از جمله این موارد، رفتار درمانی، رویکردهای رشدی-تکاملی تا استفاده از داروها در درمان اتیسم جهت برخی علائم همراه و درمان های جایگزین را در درمان اتیسم می توان نامبرد .
افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم در صورت دریافت انواع درمان اتیسم و مداخلات طراحی شده مناسب، شانس برخوداری و بکارگیری تمامی توانایی ها و مهارت های خود را میتوانند داشته باشند. اگرچه مؤثرترین نوع درمان اتیسم و مداخلات آن ممکن است بسته به نیاز خاص، برای هر فرد متفاوت باشد. معهذا، اکثر افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم از برنامه های طراحی شده مناسب و سازمان یافته تخصصی، بهترین نتیجه را میگیرند. در برخی موارد، درمان اتیسم می تواند تا حد زیادی علائم را کاهش داده و به افراد مبتلا به اتیسم در انجام فعالیت های روزانه کمک نماید .
تحقیقات نشان میدهد که تشخیص زودهنگام و مداخلات، در دوران پیش‌دبستانی و قبل از آن، تأثیرات مثبت عمده‌ای برکاهش علائم اتیسم و ایجاد مهارت‌ها در فرد مبتلا به اتیسم دارد.
از آنجا که ممکن است علائم بین اختلال طیف اتیسم (ASD) و سایر اختلالات، مانند اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD) همپوشانی داشته باشند، مهم است که درمان بر نیازهای خاص فرد تا برچسب تشخیصی وی، متمرکز شود.
انواع متفاوت درمان اتیسم در اختلالات طیف اتیسم را می توان به گروه های ذیل تقسیم بندی کرد:
- درمان اتیسم مبتنی بر رویکردهای رفتاردرمانی و ارتباطی
- درمان اتیسم بر اساس رویکرد های تغذیه ای
- دارو درمانی
- درمان های مکمل و جایگزین
رویکردهای رفتار درمانی و ارتباطی ارتباطی، ارتباطی
رویکردهای رفتار درمانی و ارتباطی:
درمان اتیسم به روش مدیریت رفتاری جهت آن
این روش درمان اتیسم که تحت عنوان مدیریت رفتار شناخته شده است، سعی در تقویت رفتارهای مورد نظر و کاهش رفتارهای ناخواسته دارد. همچنین راه کارهایی پیشنهاد میدهدکه درمانگران میتوانند قبل، حین، بعد و یا مابین دوره‌های رفتارهای مشکل‌ساز و نامطلوب بکار گیرند.
رفتار درمانی اتیسم اغلب مبتنی بر تحلیل رفتار کاربردی (ABA) است، ABA، علم «رفتارگرایی» را برای ایجاد تغییر معنادار در اعمال فرد مبتلا به اتیسم به کار می گیرد. این روش درمان اتیسم ، رفتار را به عنوان یک فرآیند سه مرحله ای در نظر میگیرد: مقدمه (یا دستورالعمل یا آنچه قبل از وقوع یک رفتار اتفاق میافتد)، رفتار و پیامد (آنچه که متعاقب رفتار اتفاق میافتد) به عنوان مثال، زمانی که گرسنه هستید (مقدمه)، چیزی می خورید (رفتار) و سپس احساس بهتری می کنید (پیامد)، شما از یک پیامد مثبت برای رفتار خود لذت بردید و احتمال اینکه در آینده دوباره در هنگام گرسنگی غذا بخورید را افزایش می دهد!
تحلیل رفتار کاربردی (ABA) رویکردی است که به طور گسترده پذیرفته شده است و پیشرفت کودک را در ارتقاء مهارت‌هایش دنبال مینماید. این روش از مهمترین و کارآمدترین روش های درمان اتیسم، برای افراد دارای این طیف اختلال می باشد. این روش درمان اتیسم مورد تایید متخصصین بهداشت و درمان در کشورهای پیشرو، نظیر امریکا، کانادا، انگلیس و ….. بوده و در بسیاری از کلینیک های درمانی و مدارس این کشورها، مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش درمان اتیسم، رفتارهای مثبت مورد تشویق قرار گرفته و تقویت گشته و در مقابل، رفتارهای منفی با عدم تشویق، تضعیف می گردند و پیشرفت کودک مبتلا به اوتیسم پیگیری و مورد ارزیابی قرار می گیرد.
انواع مختلف روشهای درمان اتیسم که تحت چتر ABA قرار گرفته و معمولا برای درمان اختلال طیف اتیسم (ASD) استفاده می شوند عبارتند از:
- درمان اتیسم مبتنی برحمایت از رفتار مثبت Positive Behavioral Support (PBS)
- درمان اتیسم مبتنی بر درمان پاسخ محور Pivotal Response Training (PRT)
- درمان اتیسم مبتنی بر آموزش اهداف خرد و تحلیلی Discrete Trial Training (DTT)
- درمان اتیسم مبتنی بر مداخله رفتاری فشرده اولیه Early Intensive Behavioral Intervention (EIBI)
- درمان اتیسم مبتنی بر مداخله رفتاری کلامیVerbal Behavior Intervention (VBI)
- درمان اتیسم اساس رویکرد مبتنی بر روابط تکامل رشدی و تفاوت های فردی
Developmental, Individual Differences, Relationship-Based Approach (DIR; also called “Floortime”)
درمان اتیسم به روش حمایت از رفتار مثبت Positive Behavioral Support (PBS)
این روش درمان اتیسم رویکردی را برای ایجاد درک صحیح از اینکه چرا کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم درگیر رفتار مشکل‌ساز میشود و راهبردهایی برای جلوگیری از بروز رفتار مشکل‌زا در حین آموزش مهارتهای جدید به کودک مبتلا را ارائه میدهد. حمایت از رفتار مثبت رویکردی کلی نگر است که همه عواملی که بر کودک و رفتار کودک تأثیر می گذارند را در نظر می گیرد و با تغییردر محیط، آموزش مهارت ها و ایجاد تغییرات دیگر که رفتار مطلوب را برای کودک تشویق میکند، عمل مینماید . می توان از این روش درمان اتیسم، جهت اصلاح رفتارهای مشکل زا همانند پرخاشگری، عصبانیت، بهم ریختگی تا کناره گیری اجتماعی استفاده نمود.
درمان اتیسم به روش درمان پاسخ محور Pivotal Response Training (PRT)
درمان اتیسم به روش پاسخ محور یا PRT از انواع درمان اتیسم مبتنی بر رفتار درمانی است که در محیط زندگی روزمره کودک انجام میشود. این درمان اتیسم مبتنی بر بازی بوده و آغازگر آن کودک میباشد. و یا به عبارت دیگر، کودک محور است. این روش درمان اتیسم به ایجاد انگیزه برای یادگیری و برقراری ارتباط کمک می کند. روش PRTبر اساس اصول تحلیل رفتار کاربردی (ABA) بنا شده است.
اهداف این روش درمان اتیسم عبارتند از:
- توسعه مهارت های ارتباطی و کلامی
- افزایش رفتارهای اجتماعی مثبت
- برطرف نمودن رفتارهای مخرب و خود محرک
درمانگر در درمان اتیسم به روش PRT به جای اینکه بروی یک رفتار خاص تمرکز کند، حوزه های “محور” رشد کودک را هدف قرار داده و باعث پیشرفت در زمینه‌های مهارتهای اجتماعی، رفتاری، ارتباطی و یادگیری میگردد.
موارد محوری عبارتند از:
- انگیزه یا خودانگیختگی
- پاسخ به نشانه های متعدد
- مدیریت و نظارت بر خود
- آغاز تعاملات اجتماعی
استراتژی های انگیزشی بخش مهمی از روش درمان اتیسم مبتنی بر رویکرد PRT هستند که به تشدید و تقویت بصورت طبیعی تأکید دارند. PRT قویاً بروی هر چیزی که کودک مبتلا به اتیسم را بر می انگیزد، متمرکز است. به عنوان مثال، درPRT، ممکن است از کودکی که از بازی با ماشین و سطح شیب دار لذت می برد، خواسته شود که ماشین قرمز را در مقابل ماشین آبی نشان دهد و هنگامی که به درستی به آن اشاره کرد به او ماشین قرمز داده میشود تا آن را از سطح شیب دار پایین بیاورد. بطور کلی این روش درمان اتیسم، انگیزه کودک به یادگیری را افزایش داده، کودک رفتار خود را نظارت و مدیریت می نماید و در ارتباط گرفتن با دیگران پیش قدم می شود و توانایی کنار آمدن با بسیاری از موقعیت ها را خواهد داشت. با آموزش خود مدیریتی، کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم قادر به مشاهده، ارزیابی و کنترل رفتار خویش خواهد بود و در نهایت افراد مبتلا به اتیسم استقلال و تعمیم مهارت هایشان را بدون اینکه نیازی به همراهی درمانگر یا والدینشان را داشته باشند، کسب مینمایند.
آموزش اهداف خرد و تحلیلی Discrete Trial Training (DTT)
DTT یک روش درمان اتیسم بر اساس تحلیل رفتار کاربردی (ABA) سازمان یافته است که در آن مرحله به مرحله، رفتار مطلوب یا پاسخ مناسب تعلیم داده می شود. در این روش درمان اتیسم درمانگر به طور سیستماتیک مهارت ها را به اجزای کوچکتر و ساده تر گسسته، شکسته و تقسیم می کند. سپس جزء به جزء و به صورت تک به تک آموزش میدهد که در واقع به این ترتیب یادگیری را آسان تر نموده و در نهایت مهارت مورد نظرکسب میشود. در این روش درمان اتیسم پاسخ و رفتارهای مناسب تشویق و موارد نامطلوب، نادیده گرفته می شود.
برای مثال، مربی جهت آموزش رنگ‌ها به کودک مبتلا به اتیسم با آموزش یک رنگ برای مثال با رنگ قرمز شروع میکند. او از کودک می خواهدکه به رنگ قرمز اشاره کند و سپس به رفتارش پاداش میدهد. در مرحله بعد به آموزش رنگ زرد به طور مجزا ادامه می دهد و این مهارت را تقویت می کند و سپس در مورد هر دو رنگ می پرسد. پس از اینکه کودک تمام رنگ ها را به این طریق یاد گرفت، درمانگر به کودک یاد میدهد که نام هر رنگ را بگوید. لذا (DTT) شامل استفاده از یک فرآیند پایه برای آموزش یک مهارت یا رفتار جدید و تکرار آن تا زمانی است که کودک آن را یاد بگیرد.
(DTT) برای آموزش بسیاری از مهارت های جدید به کودکان مبتلا به اختلال اتیسم استفاده می شود. این مهارت ها بسته به نیازهای خاص کودکان میتواند از موارد بسیار ساده تا پیچیده متغیر باشد. به عنوان مثال، از روش درمان اتیسم بطریقه DTT می توان برای آموزش موارد ذیل استفاده کرد:
- مهارت های گفتاری و کلامی، نظیر مهارت های مورد نیاز جهت مکالمه
- مهارت های مورد نیاز برای زبان اشاره یا استفاده از وسایل ارتباطی
- مهارت های زندگی روزمره مانند لباس پوشیدن، نحوه استفاده از ظروف و وسائل، پیروی از دستورالعمل ها و مهارت های نوشتاری.
از آنجایی که روش درمان اتیسم مبتنی بر DTT در جهت تغییر رفتار عمل می نماید، می توان از آن جهت آموزش به والدین استفاده نمود که چگونه رفتارهای نامطلوب کودک خود را مدیریت کنند.
درمان اتیسم به روش مداخله رفتاری فشرده زودهنگام Early Intensive Behavioral Intervention (EIBI)
مداخله رفتاری فشرده زود هنگام (EIBI)، نیز روش درمان اتیسم بر اساس اصول تحلیل رفتار کاربردی (ABA) است. این روش درمان اتیسم با تقسیم وظایف به مراحل کوچکتر که یادگیری آن آسان‌تر خواهد بود، یادگیری، رشد مهارت ها و تغییر رفتار را در کودک مبتلا به اوتیسم ارتقاء می‌بخشد و همانطور که کودکان هر مرحله را یاد می گیرند، مورد تحسین قرارگرفته و پاداش می گیرند. این روش درمان اتیسم برای کودکان کمتر از پنج سال و اغلب کمتر از سه سال مورد استفاده قرار می گیرد. دوره ی آن فشرده است، به این معنی که درمان 20-40 ساعت در هفته به مدت 2 سال یا بیشتر انجام می شود و معمولاً شامل جلسات یک به یک کودک با درمانگر است. برنامه ریزی درمانی برای هر کودک بصورت فردی و اختصاصی بوده و شامل یک برنامه درمانی جامع با هدف قرار دادن چندین نقص مهارتی یا رفتاری میباشد.
به طور کلی، درمان اتیسم به روش مداخله رفتاری فشرده زود هنگام (EIBI) از مراحل زیر استفاده می کند:
- ارزیابی مهارت ها و مشکلات موجود کودک
- تهیه یک برنامه فردی برای کودک
- اجرای برنامه با استفاده از روش های آموزشی خاص برای ایجاد مهارت ها
- اندازه گیری مهارت هایی که بروی آنها کار شده تا اطمینان حاصل شود، آیا برنامه کارآیی داشته یا خیر.
- ارزیابی پیشرفت و در صورت نیاز ایجاد تغییرات در برنامه
روش درمان اتیسم بطریقه (EIBI) در موارد زیرکاربرد دارد:
- یادگیری رفتار مناسب و جایگزینی رفتارهای نامطلوب و مخرب با آنها.
- آموزش تقلید
- افزایش توجه و تمرکز
- کاهش رفتارهایی که در یادگیری اختلال ایجاد می کنند
- بهبود درک و استفاده از گفتار
- ارتقاء مهارت های بازی
- آموزش مهارت های زندگی روزانه توام با استقلال در آنها (مانند مسواک زدن، لباس پوشیدن …….)
- مهارتهای اجتماعی
درمان اتیسم به روش مداخله رفتاری کلامی Verbal Behavior Intervention (VBI)
این روش درمان اتیسم نیز روشی از تحلیل رفتار کاربردی (ABA) است که تمرکز آن در تعلیم مهارت های کلامی به کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم میباشد. این رویکرد درمان اتیسم افراد مبتلا را تشویق میکند تا با پیوند دادن کلمات با اهدافشان، گفتار را بیاموزند. کودک می آموزد که با استفاده از کلمات می تواند اشیا یا نتایج دلخواه خود را بدست آورد.
رفتار درمانی کلامی صرفاً بر روی کلمات (گربه، ماشین و غیره) تمرکز نمی کند. بلکه به کودک مبتلا به اختلال اوتیسم می آموزد که چرا از کلمات استفاده می کنیم و چگونه آنها جهت درخواست و انتقال ایده و برقراری ارتباط مفید هستند.
این رویکرد درمان اتیسم بر چهار حیطه تمرکز دارد:
درخواست (خواستن)، : Mand مانند گفتن «شکلات » برای درخواست شکلات
نامیدن (شناخت)، Tact : که برای به اشتراک گذاشتن یک تجربه یا جلب توجه استفاده می شود، مانند “هواپیما” برای اشاره به هواپیما
درون کلامی،: Interverbal در واقع گفتار تعاملی و محاوره ای می باشد که کلمه ای برای پاسخ دادن به یک سوال استفاده می شود، مانند “کدام دبستان می روی؟” کودک پاسخ میدهد: دبستان رازی
پژواک Echoic : یا تکرار یک کلمه، در واقع تقلید صوتی میباشد، مانند وقتی که کودک میشنود “شکلات ” او نیز تکرار میکند شکلات، وجود رفتار پژواکی از این جهت حائز اهمیت میباشد که نه تنها در یادگیری کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم کمک کننده میباشد، بلکه پیش نیاز رفتار کلامی پیچیده نیز هست.
رویکرد مبتنی بر روابط تکامل رشدی و تفاوت های فردی Developmental, Individual Differences, Relationship-Based Approach (DIR; also called “Floortime”)
روش درمان اتیسم به شیوه Floortime توسط روانپزشکان کودک، دکتر گرینسپن M.D. Stanley Greenspan و دکتر وایدر Serena Wieder در دهه 1980 به عنوان درمانی برای کودکان مبتلا به انواع تأخیرها و مشکلات رشدی ایجاد شد.
Floortime درمانی مبتنی بر رابطه با کودکان مبتلا به اتیسم است. این مداخله درمانی، Floortime نامیده می شود زیرا والدین و درمانگر با کودک بروی زمین می نشینند تا با کودک در سطح رشد او بازی و تعامل کنند. گرچه گاهی Floortime جایگزینی برای روش تحلیل رفتار کاربردی (ABA) است اما گاهی اوقات توام با روش های درمانی ABA استفاده می شود.
هدف در این روش درمان اتیسم ، این است که بزرگسالان به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کنند و “دایره های ارتباطی” خود را گسترش دهند. آنها با کودک در سطح رشد شان تعامل کرده و بر روی نقاط قوت آنها تمرکز میکنند. درمانگران و والدین از طریق فعالیت هایی که کودک مبتلا از آن لذت می برد، کودک را درگیر می کنند، وارد بازی های کودک می شوند و از رفتار وی پیروی می کنند.
هدف روش درمانی Floortime کمک به کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم برای رسیدن به شش نقطه عطف کلیدی است که به رشد عاطفی و فکری او کمک می کند که عبارتند از:
- خودتنظیمی و علاقه مندی به جهان هستی
- صمیمیت و مشارکت در روابط
- برقراری ارتباط دو طرفه
- برقراری ارتباطات پیچیده و چند جانبه
- ایجاد ایده های احساسی
- ایجاد تفکر عاطفی
روش Floortime منحصراً بروی مهارت های گفتاری، حرکتی یا شناختی تمرکز نمی کند، بلکه از طریق تمرکز بر رشد عاطفی به این موارد می پردازد.
به طور کلی، این روش درمان اتیسم، کودکان مبتلا به اوتیسم را تشویق می کند تا خود را به حداکثر توان شان برسانند و به جای اینکه «تشخیص آنها چه میباشد» نشان میدهند که «آنها چه کسی هستند».
Treatment and Education of Autistic and related Communication –handicapped Children (TEACCH)
برنامه اتیسم TEACCH یک برنامه بالینی، آموزشی و تحقیقاتی است که در دانشگاه کارولینای شمالی توسط دکتر اریک شوپلر و دکتر رابرت رایشلر در دهه 1960 معرفی شد و سپس الگویی برای سایر برنامه ها در سراسر جهان شده است.
TEACCH از روشی به نام “آموزش سازمان یافته” استفاده می کند که بر اساس نیازهای یادگیری منحصر به فرد افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم(ASD) است، از جمله:
- نقاط قوت در پردازش اطلاعات بصری
- مشکلات ارتباط اجتماعی، توجه و عملکرد اجرایی
آموزش سازمان یافته، استراتژی ها و ابزارهایی را برای معلمان فراهم می کند تا در کلاس درس از آنها استفاده کنند و به دانش آموزان مبتلا به اتیسم کمک می کند تا به اهداف آموزشی و درمانی خود دست یابند.
رویکرد آموزش سازمان یافته بر موارد زیر تمرکز دارد:
- حمایت سازمان یافته از خارج جهت برطرف نمودن چالش های موجود در رابطه با توجه و عملکرد اجرایی
- اطلاعات بصری و یا نوشتاری مکمل ارتباط کلامی
- پشتیبانی سازمان یافته جهت ارتباطات اجتماعی
این روش از مشارکت معنادار در فعالیت ها، پشتیبانی کرده و همچنین در جهت افزایش انعطاف پذیری، استقلال و خودآموزی افراد مبتلا به اتیسم عمل مینماید.
راهبردهای سازمان یافته TEACCH را می توان در کنار سایر رویکردها و روش های درمان اتیسم این استفاده کرد.
درمان توجه اشتراکی برای اتیسم Joint Attention Therapy for Autism
تحقیقات نشان می دهد که بسیاری از افراد مبتلا به اختلال اتیسم در توجه مشترک که توانایی تمرکز مشترک بروی یک شیء یا مکان با فرد دیگر است، مشکل دارند. نمونه‌هایی از مهارتهای توجه مشترک شامل دنبال کردن نگاه یا انگشت اشاره دیگران برای توجه و نگاه کردن به چیزی است. توجه مشترک در برقراری ارتباطات و یادگیری گفتار امری مهم میباشد.
این روش درمان اتیسم تمرکز بر بهبود مهارت های خاص مرتبط با توجه مشترک کودک مبتلا به اوتیسم را دارد، مانند:
- اشاره کردن
- نشان دادن
- هماهنگی نگاه بین شخص و شیء
بهبودی های حاصل از چنین درمان اتیسم، تداوم داشته و اثرات آنها می تواند سال ها ادامه داشته باشد.
درمان شناختی رفتاری برای اتیسم Cognitive Behavior Therapy for Autism (CBT)
این روش درمان اتیسم بر ارتباط بین افکار، احساسات و رفتار تمرکز دارد. درمانگر، فرد مبتلا به اختلال طیف اتیسم (ASD) و یا والدین با اتفاق هم اهداف خاصی را برای دوره درمان ارائه می کنند. در طی جلسات درمانی این روش درمان اتیسم، فرد مبتلا به یاد می گیرد افکاری را که منجر به احساسات یا رفتارهای مشکل ساز در موقعیت های خاص می شود، شناسایی و تغییر دهد. درمان شناختی رفتاری، سازمان یافته به مراحل خاصی است، که خود این مراحل نیز با توجه به نقاط قوت و ضعف فرد مبتلا به طیف اتیسم بصورت فردی طراحی میشوند.
تحقیقات نشان می دهد که این روش درمان اتیسم به افراد مبتلا به برخی از انواع اختلال طیف اتیسم (ASD) کمک می کند تا با اضطراب مقابله کنند و همچنین می تواند به برخی از افراد مبتلا به اتیسم کمک کند تا با موقعیت های اجتماعی کنار آمده و قادر به درک بهتر عواطف و احساسات گردند.
کاربرد کاردرمانی در درمان اتیسم :Occupational Therapy
کاردرمانی (OT) به افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم (ASD) کمک می کند تا بر روی مهارت های شناختی، فیزیکی، اجتماعی و حرکتی کار کنند. هدف این روش درمانی در اتیسم بهبود مهارت های مورد نیاز در زندگی روزمره است که به این افراد امکان می دهد مستقل تر گشته و در طیف گسترده ای از فعالیت ها شرکت کنند.
برای افراد مبتلا به اوتیسم، برنامه های کار درمانی اغلب بر مهارت های بازی، استراتژی های یادگیری و مراقبت از خود، تمرکز می کنند. استراتژی های کاردرمانی همچنین می تواند به مدیریت مشکلات حسی کمک کند. کاردرمانگر با ارزیابی سطح توانایی فرد شروع می کند و در این ارزیابی به چندین حوزه می پردازد، از جمله اینکه چگونه فرد:
- یاد می گیرد
- بازی میکند
- از خود مراقبت می کند
- با محیط خود در تعامل است
این ارزیابی همچنین موانعی را که از شرکت فرد در فعالیت‌های معمولی روزمره جلوگیری میکند، شناسایی میکند. بر اساس این ارزیابی، درمانگر اهداف و استراتژی هایی را در نظر می گیرد که به فرد امکان می دهد تا بر روی مهارت های کلیدی کار کنند. چند نمونه از اهداف مشترک عبارتند از:
- لباس پوشیدن بطور مستقل
- غذا خوردن بطور مستقل
- انجام نظافت و آراستگی بطور مستقل
- استحمام مستقل
- آموزش مهارت های حرکتی ظریف مانند نوشتن، رنگ آمیزی و برش با قیچی
فرد مبتلا به اتیسم همچنین این استراتژی ها و مهارت ها را در خارج از جلسات درمانی در منزل و در محیط های دیگر از جمله مدرسه تمرین مینماید.
برخی از تمرینات کار درمانی OT به طور خاص جهت رسیدگی به چالش های تغذیه و بلع در افراد مبتلا به اوتیسم می پردازد.
کاردرمانی به افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم (ASD) کمک میکند تا کارها و نیازهای روزمره را با یافتن راه‌هایی با استفاده از حداکثر توانایی‌ها و علایق خود انجام دهند.
کاربرد فیزیوتراپی در درمان اتیسم (PT)
فیزیوتراپی شامل فعالیت ها و تمرین هایی است برای بهبود مهارت های حرکتی درشت مانند راه رفتن، نشستن، بهبود قدرت، وضعیت بدن، تعادل، هماهنگی و مسائل یکپارچگی حسی، به ویژه مواردی که شامل توانایی فرد برای احساس و آگاهی از بدن خود در فضا می شود، استفاده میشود . مانند کاردرمانی، فیزیوتراپی نیز برای بهبود توانایی فرد مبتلا به اختلال طیف اتیسم جهت شرکت در فعالیت های روزمره کاربرد دارد. البته فیزیوتراپی زمانی مؤثرتر است که در برنامه مداخله اولیه ادغام شود.
کاربرد گفتار درمانی در درمان اتیسم Speech therapy
از آنجایی که افراد مبتلا به اوتیسم در ارتباطات اجتماعی دچار مشکل میباشند، گفتار درمانی یک گزینه درمانی مهم برای آنها شمرده میشود.
گفتاردرمانی مهارتهای ارتباطی فرد مبتلا به اختلال اتیسم را ارتقا ء می بخشد و به آنها امکان بیان بهتر نیازها یا خواسته های شان را می دهد. برای افراد مبتلا به اتیسم، گفتاردرمانی اغلب زمانی مؤثر است که آسیب شناسان گفتار با معلمان، درمانگران دیگر، خانواده ها و همسالان کودک برای ارتقای ارتباطات عملکردی در محیط های طبیعی کار کنند. برخی از افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم (ASD) غیرکلامی هستند و قادر به توسعه مهارت های ارتباط کلامی نمیباشند. استفاده از حرکات، زبان اشاره و برنامه های ارتباط تصویری اغلب ابزارهای مفید و واقع بینانه ای برای بهبود توانایی های این کودکان در برقراری ارتباط هستند.
سیستم ارتباط تبادل تصویر : The Picture Exchange Communication System (PECS)
در این روش از آیکون های تصویری جهت آموزش مهارت های ارتباطی استفاده میگردد و به کودک مبتلا به اتیسم آموزش داده می شود که از آیکون های تصویری، جهت درخواست ها و پاسخ به سوالات، استفاده نموده و به این صورت ارتباط برقرار نماید.
کاربرد دارو درمانی در درمان اتیسم Medication
پزشکان ممکن است از دارو برای درمان اتیسم در برخی علایم مشترک اختلال طیف اتیسم استفاده نمایند ولیکن، هیچ داروی شناخته شده ای جهت درمان اتیسم و این طیف اختلالات یا حتی علایم اصلی آن فعلاً وجود ندارد. اما داروهایی در دسترس میباشند که می توانند به برخی افراد مبتلا به اوتیسم با علایم مرتبط یاری دهند. به عنوان مثال، دارو درمانی ممکن است به مدیریت سطح بالای انرژی و یا بیش فعالی، عدم توانایی در تمرکز و توجه، رفتارهای تکراری، پرخاشگری، افسردگی و تشنج در این افراد کمک نماید.
چه زمانی باید دارو درمانی را در درمان اتیسم در نظر گرفت؟
تصمیم گیری در ارتباط با اینکه آیا و چه زمانی دارو درمانی را امتحان کنید، می تواند دشوار باشد. برای مثال، اگر فرزندتان به خود آسیب می‌زند یا به دیگران آسیب می‌رساند، یا اگر یک رفتار یا وضعیت، بسیار شدید باشد و به روش های دیگر درمان اتیسم پاسخ ندهد، می‌توانید با پزشک متخصص اطفال در مورد تجویز دارو مشورت نمایید.
داروها چگونه می توانند به درمان اتیسم کمک کنند و چه عوارض جانبی دارند:
دارو ها ممکن است برای کمک به کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم با ویژگی هایی ذیل تجویز شوند:
- رفتار پرخاشگرانه
- اضطراب و رفتار وسواسی
- بیش فعالی
- تشنج
- مشکلات خواب
قبل از تصمیم گیری در مورد اینکه آیا استفاده از دارو در درمان اتیسم کودک شما مناسب است یا خیر، الزامیست که با پزشک کودک خود در مورد اینکه دارو چه تاثیری داشته و چه عوارض جانبی دارد صحبت کنید.
رفتار پرخاشگرانه
داروی Risperidone میتواند در درمان اتیسم جهت کاهش رفتار پرخاشگرانه در کودکان مبتلا استفاده شود . این دارو متعلق به گروهی از داروهای ضد روان پریشی غیر معمول یا همان آنتی سایکوتیک های آتیپیک میباشد.
عوارض جانبی این گروه داروها عبارتند از:
- افزایش وزن، که گاهی اوقات می تواند قابل توجه باشد
- احساس خواب آلودگی یا خستگی
- ریزش آب دهان
عوارض جانبی کمتر رایج عبارتند از:
- سفتی بازوها یا پاها، یا حرکات تند و ناگهانی غیر ارادی که کودک قادر به کنترل آنها نیست.
- تغییرات در هورمونی به نام پرولاکتین که می تواند باعث رشد سینه در کودک گشته و حتی منجر به ترشح شیر در دختر بچه ها شود.
- تأثیردر نحوه عملکرد کبدی
اضطراب و رفتار وسواسی Anxiety and obsessional behavior
مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) می توانند به کاهش اضطراب کمک کنند. این داروها گاهی اوقات قادرند رفتار وسواسی کودکان را نیز کاهش دهند، اگرچه تحقیقات بیشتری در مورد اینکه تا چه حد این داروها به رفتارهای تکراری کمک کننده اند، مورد نیاز است.
شایع ترین عوارض جانبی SSRI ها عبارتند از:
- احساس ناراحتی و درد شکم
- مشکل در خواب
- تحریک پذیری و حالات عصبی
اخیراً این موضوع که افرادیکه SSRI مصرف می کنند به خصوص اگر کمتر از 25 سال سن داشته باشند، ممکن است دارای افکار آسیب رسانده به خود یا حتی خودکشی باشند، باعث نگرانی پزشکان و دانشمندان شده است. با توجه به اینکه اغلب این احساسات تقریباً همیشه در هفته‌های اول شروع مصرف دارو رخ میدهند، بنابراین باید در طی این مدت کاملاً مراقب فرزندتان باشید.
رفتار بیش فعال
محرک هایی مانند Ritalin و Concerta برای کمک به کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) تجویز می شوند. آنها همچنین می توانند رفتار بیش فعالی را در برخی، اما نه همه، کودکان مبتلا به اوتیسم کاهش دهند. این درمان ممکن است به این که کودک اوتیستیک برای مدت طولانی تری روی یک فعالیت تمرکز کند، کمک کند.
عارضه جانبی اصلی این داروها کاهش اشتها است. این می تواند به این معنی باشد که کودکانی که از آنها استفاده می کنند ممکن است به اندازه کافی وزن اضافه نکنند و یا حتی وزن کم کنند.
سایر عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:
- تحریک پذیری
- تیک
- افزایش رفتارهای تکراری
- اضطراب
- افزایش رفتار بیش فعالی
تشنج
تقریباً یک سوم افراد مبتلا به اختلال طیف اتیسم در مراحلی از زندگی خود دچار تشنج می شوند. در برخی از افراد دچار تعداد دفعات حملات تشنج زیادی گشته و تشخیص صرع برای آنها داده میشود.
تشنج معمولاً با داروهای ضد صرع قابل درمان است. داروهای ضد صرع مختلفی وجود دارد، که بسته به نوع تشنج، مشکلات دیگر کودک و همچنین داروهایی که مصرف می کند پزشک بهترین گزینه دارویی را جهت درمان آن تجویز مینماید.
عوارض جانبی داروهای مختلف ضد صرع متفاوت است. عوارض جانبی شایع عبارتند از:
- خواب آلودگی
- تغییر رفتار
- مشکلات گوارشی
مشکلات خواب
ملاتونین ریتم شبانه روزی که ساعت بیولوژیکی فرد میباشد، را حفظ می کند. ریتم شبانه و ساعت بیولوژیکی در کنترل زمان به خواب رفتن، مدت زمان خواب و زمان بیدار شدن کمک می کند.
ملاتونین می تواند به افرادی که دچار مشکل در خواب به هر علتی از جمله ، جت لگ یا شیفت کاری میباشند و همچنین در درمان اتیسم توام با مشکلات خواب کمک کند.
عوارض جانبی ملاتونین شامل حالت تهوع و سردرد است.
تیک ها
تیک ها به دو صورت تیک حرکتی و صوتی میباشند که تیک های حرکتی شایع تر بوده و عبارتند از انقباضات غیر ارادی عضلات و حرکات غیر ارادی که بخصوص در عضلات صورت و اندامها دیده میشوند. چندین داروی مختلف می توانند به کاهش این موارد کمک کنند. از جمله داروهای ضد روان پریشی غیر معمول و عوامل نورآدرنرژیک مانند Clonidineاست. Clonidine همچنین می تواند به کاهش رفتار بیش فعالی کمک کند.
عوارض جانبی داروهای ضد روان پریشی عبارتند از:
- افزایش وزن
- افزایش بزاق و آبریزش دهان
- احساس خستگی یا خواب آلودگی.
عوارض جانبی Clonidine شامل احساس خواب آلودگی شدید بوده و ممکن است گاهی اوقات منجر به کاهش فشار خون و ضربان قلب گردد. در مصرف آن بایستی بسیار دقت نمود و مصرف بیش از حد آن نیز بسیار خطرناک و گاهاً کشنده است.
ایمنی نگهداری داروها
داروها شایع ترین علت مسمومیت در کودکان خردسال هستند. برای جلوگیری از مسمومیت، داروها را در یک کمد در بسته با حداقل 1.5 متر ارتفاع که دارای قفل های ضد کودک میباشد. دور از دسترس و دور از دید کودک نگهداری کنید.
ویدئو های علایم اتیسم
پسر بچه اتیسستیک و مادرش در حال حباب بازی
پسر اتیستیک با صدمه به خود در صورت و دست ها با حرکات تکراری
پسر اتیستیک با حرکات تکراری دست و عدم تماس چشمی
پسر بچه اتیستیک در حال بالا و پایین پریدن
پسربچه اتیستیک با حرکات جلو و عقب بدن در حال استفاده از لب تاپ
توجه کودک اتیستیک به جزئیات عروسک به جای بازی با آن
ارزیابی اینکه آیا داروی مصرفی در درمان اتیسم کودکتان مؤثر است یا خیر؟
هنگامی که کودک شما شروع به مصرف ی داروی جدیدی می کند، شما و متخصصین باید کودک خود را به دقت تحت نظر داشته باشید. دانستن دقیق رفتار یا مشکلی که دارو جهت آن تجویز گشته، می تواند کمک کننده باشد. بهتر است در طی یک هفته جزئیاتی مانند زمان، دفعات و مدت زمان وقوع و شدت رفتار را یادداشت کنید . همچنین به عادات خواب و اشتهای کودک خود توجه کنید. این موارد به شما کمک میکنند تا متوجه شوید که آیا پس از شروع دارو، چیزی در حال تغییر است یا خیر.
درمان اتیسم مبتنی بر رویکردهای تغذیه ای : Dietary Approaches
برخی روش های درمانی تغذیه ای توسط متخصصین، معتبر ارائه گشته اند. اما بسیاری از این درمان ها جهت درمان اتیسم، پشتیبانی علمی لازم برای توصیه گسترده را ندارند. زیرا یک روش درمانی تایید نشده، ممکن است برای کودکی مفید باشد در حالی که برای دیگری کارایی نداشته باشد. بسیاری از مداخلات زیست پزشکی، خواستار تغییر رژیم غذایی در جهت درمان اتیسم هستند. این تغییرات شامل حذف برخی مواد غذایی از رژیم غذایی کودک و استفاده از مکمل های ویتامین یا ریزمغذی ها می باشند. درمان های تغذیه ای در واقع بر این اساس هستند که آلرژی های غذایی یا کمبود ویتامین ها و یا مواد معدنی وریزمغذی ها، باعث بروز علایم اختلال طیف اتیسم می گردند. برخی از والدین گزارش می دهند که تغییرات رژیم غذایی، در نحوه عملکرد، رفتاری و احساسی فرزندشان موثر هستند.
اگر به فکر تغییر رژیم غذایی کودک خود هستید بهتر است ابتدا با پزشک و یا متخصص تغذیه صحبت کنید تا مطمئن شوید فرزند شما ویتامین ها ، مواد ریزمغذی و مواد معدنی مهم و الزامی جهت سلامت بدن را دریافت می کند.
مراقب مطالعات نادرست و تقلبی باشید
هر روز موارد بسیاری از مطالعات و نظریه های بالقوه در مورد درمان اتیسم عنوان میشود. صدها و هزاران نمونه از مطالعات و تحقیقات در زمینه درمان اتیسم وجود دارند که برخی حتی نه تنها مفید نبوده که منجر به آسیب بیشتر کودک مبتلا میگردند. مطالعه و بررسی تحقیقات و درک درستی آنها عملی هوشمندانه است. قبل از اعمال هر نظریه ای بروی فرزند خود بایستی:
- داده های مطالعه را بررسی کنید، آیا منطقی و منسجم است؟
- به دنبال تأیید تحقیق باشید، آیا تحقیق در یک مجله معتبر بررسی شده و منتشر شده است؟
- در مورد خطرات و مزایای آن تحقیق و تفکر کنید، چگونه راه حل ارائه شده ممکن است به کودک شما کمک کند؟ یا ممکن است تاثیر منفی داشته و اوضاع را بدتر نماید؟
- جهت اطمینان از پزشک معالج کودکتان در مورد آن سؤال نمایید، آیا یک درمان تایید شده است و تیم پزشکی کودکتان آن را توصیه می کند؟
هنگامی که با “درمان” اختلال طیف اتیسم در سایت های رسانه های اجتماعی مانند فیس بوک، اینستاگرام و….. نیز مواجه می شوید، از تاکتیک ها ذکر شده فوق جهت بررسی آنها استفاده کنید. همانطور که گزارشگران تصریح مینمایند، افراد زیادی نظریه هایی را جهت درمان اتیسم به صورت آنلاین به اشتراک می گذارند که پایه علمی نداشته و می توانند به فرزند شما آسیب برسانند علی الخصوص که فقط تعداد کمی از این افراد، اذعان میدارند که تخصصی در زمینه علم پزشکی ندارند.
چرا بازی برای کودکان مبتلا به اوتیسم مهم است؟
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم از بازی لذت می برند و یاد می گیرند، بازی به این کودکان کمک می کند تا مهارت هایی را توسعه دهند که برای یادگیری و رشد آنها مهم هستند. با کمک به رشد بازی فرزندتان، به کودک خود کمک می کنید تا مهارت ها و توانایی های جدید را بیاموزد و تمرین کند. که شامل توانایی کاوش در محیط، کپی کردن از دیگران، به اشتراک گذاشتن ، رعایت نوبت ، درک اینکه دیگران چه فکر می کنند و چه احساسی دارند، برقراری ارتباط و موارد دیگر می شود.
انواع بازی ها
- بازی های اکتشافی زمانی است که کودکان به جای بازی با اشیا و اسباب بازی ها، آنها را کشف می کنند. برای مثال، لمس خرس عروسکی، وارسی یک بلوک یا نگاه کردن به دست و پاهای یک عروسک. از طریق این نوع بازی، کودکان با کاوش در اشکال، رنگ‌ها، اندازه‌ها و بافت‌های مختلف، با دنیای خود آشنا میشوند.
- بازی علت و معلولی، زمانی است که کودکان با اسباب‌بازی‌هایی بازی میکنند که برای رسیدن به نتیجه نیاز به یک عمل دارند مثلاً فشار دادن یک دکمه برای پخش موسیقی. این نوع بازی به کودکان می آموزد که عمل آنها تأثیر داشته و به آنها احساس کنترل در بازی را می دهد. همچنین می تواند فرصتی برای فرزند شما باشد تا یاد بگیرد کارهایی را که شما انجام می دهید کپی کند، و نوبت را رعایت کند.
- بازی با اسباب بازی یادگیری نحوه بازی و استفاده از اسباب‌بازی‌ها به همان شکلی است که آنها طراحی شده‌اند به عنوان مثال، هل دادن ماشین اسباب‌بازی، گذاشتن تلفن اسباب بازی بروی گوش، یا پرتاب توپ. میتواند به او کمک کند تا مهارتهای تفکر، حل مسئله و خلاقیت خود را توسعه دهد و اگر با کودک خود بازی کنید، کودک شما بروی کپی کردن، رعایت نوبت ، اشتراک گذاری و تمرین می کند.
- بازی با سازه ها، مواردی است که کودکان چیزهایی می سازند. که شامل کار برای رسیدن به یک هدف یا محصول است. به عنوان مثال، تکمیل یک پازل، ساختن یک برج از بلوک ها، یا کشیدن یک تصویر. این نوع بازی می تواند با رشد مهارت های حرکتی، تمرین مهارت های تفکر و حل مسئله و لذت بردن از خلاقیت به کودک کمک کند.
- بازی های فیزیکی ، مانند دویدن، قایم باشک و غیره است. این نوع بازی به کودک شما امکان تحرک کل بدن و ورزش را می دهد و به رشد مهارت های حرکتی درشت کمک می کند.
بازی تخیلی، وقتی است که کودک در حین بازی از تخیل خود استفاده می کند. نمونه هایی از این نوع بازی عبارتند از تظاهر به غذا دادن به خرس عروسکی، لباس پوشیدن مانند یک ابرقهرمان، تظاهر به رانندگی با یک ماشین ……، بازی تخیلی به کودکان کمک می کند تا مهارت هایی را که برای روابط اجتماعی همانند ارتباطات کلامی و غیر کلامی و درک افکار و احساسات دیگران نیاز دارند را پرورش دهند.
مترجم و گردآورنده: دکتر هایده حائری
منابع:
http://www.autismspeaks.org/autism/treatment
http://www.autism-society.org/living-with-autism/tratment
https://raisingchildren.net.au/autism/therapies-services/therapies-interventions/medications-ASD
https://www.nichd.nih.gov/health/topics/autism/conditioninfo/treatments