October 2022 (مهر 1401)
موتاسیون در کروموزومX میتواند به توضیح تفاوت جنسیتی در اتیسم کمک کند.
مطالعه ای جدید نشان می‌دهد که انواع نادری از ژن ها که پسران از کروموزوم X مادرشان به ارث می‌برند، میتواند شانس ابتلا به اوتیسم، سندرم تورت یا اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) را افزایش دهد.
دکتر Jeremy Willsay محقق ارشد این مطالعه، دانشیار روانپزشکی و علوم رفتاری و یکی از مدیران ابتکار نقشه سلولی روانپزشکی در دانشگاه کالیفرنیا اظهار میدارد: ” این یافته ها به ما کمک می‌کند تا زیربنای مکانیسم‌های ژنتیکی آسیب‌پذیری مردان در برابر مواردی نظیر اختلال طیف اتیسم، سندرم تورت و بیش فعالی (ADHD) را درک کنیم.”
این مطالعه همچنین ژن MAGEC3 موجود بر کروموزوم X را برای اولین بار در بروز اتیسم دخیل میداند. دکترJeremy Willsay اظهار میدارد:”بررسی و تجزیه و تحلیل کروموزوم X در تعداد بیشتری از افراد مبتلا به علایم اتیسم یا سایر اختلالات عصبی – رشدی ممکن است به شناسایی ژنهای با خطر بیشتر در این موارد کمک کند و بررسی این عوامل خطر ژنتیکی ممکن است مکانیسم های زیر بنایی بروز این طیف اختلال و بدنبال آن دستیابی به درمان اتیسم و موارد دیگر اختلالات عصبی – رشدی را به صورت احتمالی روشن نماید.”
اتیسم، سندرم تورت و بیش فعالی ADHD به طور قابل توجهی بیشتر در جنس مذکر بروز می نمایند. توضیح احتمالی که در این مورد ارائه میگردد این است که با توجه به اینکه جنس مذکر معمولاً فقط یک کروموزوم X دارند لذا نمی توانند نسخه تغییر یافته ژن موجود بر کروموزوم X را به همان طریقی که جنس مونث واجد دو کروموزوم X میباشد را جبران کند.
البته مطالعات قبلی برای شناسایی انواع ژن های موجود بر کروموزوم X مرتبط با اتیسم، سندرم تورت و ADHD ایدیوپاتیک (که هیچ دلیل ژنتیکی شناخته شده‌ای برای آن وجود ندارد) بی‌ثمر بود، اما شاید علت ناکامی در این مطالعات تا حدی مربوط به این بوده که تعداد افراد کافی را مورد مطالعه، بررسی و تجزیه و تحلیل قرار نداده اند.
دکتر Jeremy Willsay و همکارانش، اگزوم‌ها ( مناطق کدکننده پروتئین ژنوم ) را از 65 خانواده که یک پسر مبتلا به اتیسم و حداقل دو پسر غیر مبتلا داشتند و همگی از والدین غیر مبتلا متولد شده‌اند با همکاری بنیاد بنیاد سیمونز جمع آوری نموده و آنها را تجزیه و تحلیل نمودند.
آنها در این مطالعه دریافتند که زنان غیر مبتلا، چهار ناحیه کروموزومیX واجد 149 ژن را به پسران مبتلا به اتیسم خود منتقل نموده ولی آن را به پسران غیر مبتلا خود منتقل نکردند. این الگوی وراثتی ممکن است منعکس کننده حالتی باشد که در آن DNA در کروموزوم های X می تواند در حین ایجاد سلول های تخمک بازآرایی و یا بازترکیب شود. این چهار ناحیه کروموزمی در پسران مبتلا به اتیسم از نظر وجود انواع ژن های نادر و آسیب رسان، 60 درصد بیش از برادران غیر مبتلایشان بودند و پسران مبتلا تقریباً دو برابر بیشتر واجد انواع ژن های نادر و آسیب رسان میباشند که توانایی تاثیر بر ژن‌هایی که در بافت مغز بیان میشوند را دارند.
یافته‌های مشابهی در مطالعه ای با تجزیه و تحلیل و پیگیری 11391 پسر مبتلا به طیف اختلال اتیسم و 1549 برادر غیر مبتلای آنها که در برنامه SPARK ، یکی دیگر از مطالعات بنیاد سیمونز، شرکت می‌کنند، بدست آمد.
هنگامی که محققان داده‌های اگزوم 570 پسر و مرد مبتلا به سندرم تورت و 332 پسر و مرد مبتلا به ADHD را تجزیه و تحلیل کردند، حتی ارتباط قوی‌تری در مقایسه با افراد مبتلا به اتیسم یافتند. افراد مبتلا به سندرم تورت ۱/۲ برابر و افراد مبتلا به بیش فعالی ۵/۲ برابر بیشتر از گروه کنترل دارای انواع ژنهای آسیب رسان نادر در کروموزوم X خود بودند.
تجزیه و تحلیل بیش از 13052 پسر و مرد مبتلا به اتیسم و 2295 فرد کنترل غیرمبتلا از مجموعه داده های برنامه های (SSC)Simons Simplex collection و SPARK بنیاد سیمونز ارتباط جدید بین اتیسم و MAGEC3 را نشان داد. این ژن متعلق به خانواده آنتی ژن ملانوما (MAGE) است که با طیف گسترده ای از جمله بیماری های رشدی عصبی مرتبط است.
دکتر Aeron Besterman ، استادیار بالینی روانپزشکی در دانشگاه کالیفرنیا اظهار میدارد: “در این مطالعه محققین توانستند یک ژن خطر بروز اتیسم را شناسایی کنند که تاکنون شناسایی نشده بود و همانطور که بیشتر در این زمینه کشف میشود، ممکن است مکانیسم آسیب پذیری ژنتیکی مردان در برابر اختلالات عصبی-رشدی و همچنین خطر بروز این اختلالات که میتوانند توام با هم در افراد مبتلا به ویژه مردان اتفاق افتد را روشن نماید. وی اضافه مینماید تحقیقات در مورد شیوع ظاهراً بالاتر موارد اختلالات رشدی عصبی در پسران اغلب بر “اثر محافظتی جنس مؤنث” متمرکز است. این نظریه عنوان مینماید که دختران ذاتاً در برابر عواملی که فرد را مستعد ابتلا به اتیسم می‌کنند، مقاوم‌تر هستند. با توجه به اینکه تأکید بسیار کمتری بر آسیب‌پذیری ژنتیکی مردان در این موارد گشته است، مطالعات جدید در این مورد نیز مفید خواهد بود.” اگرچه مطالعات گذشته نشان می‌دهند که جهش‌های ژنی خودبه‌خود یا de novo درکروموزوم‌های غیرجنسی با کاهش IQ غیرکلامی مرتبط هستند با این حال، محققان ارتباط مشابهی با انواع ژنی نادر و آسیب رسان موجود بر کروموزوم X در پسران اتیسم مشاهده ننمودند. بر عکس پسران مبتلا به اتیسم با ضریب هوشی غیرکلامی بالاتر از حد متوسط، ممکن است 40 درصد بیشتر از گروه کنترل این انواع ژنی نادر و آسیب رسان را برخوردار باشند.در مجموع، حدود 20، 24 و 28 درصد از انواع ژنی نادر و آسیب رسان موجود بر کروموزوم X ممکن است به ترتیب، با داشتن اتیسم، بیش فعالی(ADHD) و یا سندرم تورت مرتبط باشند. معهذا، این انواع ژننی نادر و آسیب رسان تنها 2 تا 3 درصد برای هر سه اختلال فوق الذکر، باعث افزایش خطر بروز میشوند. بهرحال مطالعات در زمینه ژنتیکی بعلاوه میتواند زمینه پیشرفت در حیطه ژن درمانی در درمان بیماریها از جمله درمان اتیسم را نیز فراهم نماید.
دکتر Jeremy Willsay در انتها تأکید مینماید که با توجه به شیوع بالای موتاسیون های خود بخودی ژنی و موارد دیگر این مطالعه مطلقاً دال بر این نیست که مادران به طور کلی مسئول بروز اختلال در فرزندانشان هستند.
منبع:
مترجم: دکتر حائری
Cite this article: https://doi.org/10.53053/DGQN8318
